Door: Fred de Vries - Auteur
Veel voorgeschreven slaapmiddelen, die tot de familie van de benzodiazepenen
behoren, staan gezellig samen met hash en wiet in lijst II van de Opiumwet.
Dat de benzodiazepenen, waaronder de bekende slaapmiddelen als oxazepam, temazepam en nitrazepam, behoorlijk verslavend kunnen zijn
is natuurlijk al langere tijd bekend.
Het Farmacotherapeutisch Kompas is een handboek (al is het met meer dan 1000 pagina's nauwelijks meer handzaam te noemen) waarin de
in Nederland toegelaten medicijnen worden besproken met het doel medici te helpen bij het maken van een verantwoorde keuze om hun
recepten uit te schrijven. In dat boekwerk staat duidelijk dat de behandeling van slapeloosheid met medicijnen alleen in aanmerking
komt als ook het functioneren overdag gestoord is en de slaapstoornis een 24-uurs probleem is geworden.
Weinig mensen hebben echter zoveel problemen met hun slaappatroon dat ze er 24 uur per dag last van hebben. Uiteraard heeft iedereen
wel eens het gevoel dat hij een tijdje waardeloos slaapt, maar vaak is daar wel een oorzaak voor aan te wijzen. In de meeste gevallen
gaat het alleen maar om tijdelijke inslaapproblemen. Je ligt te woelen, te piekeren en kunt de slaap niet snel genoeg vatten. Maar de
volgende dag mopper je alleen dat je zo slecht geslapen hebt en ga je vervolgens gewoon naar je werk.
De problemen, die bij meer dan kortdurend en incidenteel gebruik van de benzodiazepenen optreden zijn, onder andere, afhankelijkheid
en tolerantie. Afhankelijkheid is gewoon een ander woord voor verslaving en het risico daarop neemt al snel toe bij hogere doseringen,
een langere gebruiksduur, een persoonlijkheidsstoornis, en bij alcohol- en drugsmisbruik.
Bij het staken van het gebruik kunnen
afkickverschijnselen optreden, die bestaan uit angst, hoofd- en spierpijn, slapeloosheid, rusteloosheid en geïrriteerdheid. In meer
ernstige gevallen kunnen derealisatie, verwardheid, hallucinaties, insulten en overgevoeligheid voor geluid, licht en aanraking,
optreden. Daarnaast kun je bij het stoppen last krijgen van zogenaamde rebound-verschijnselen. Dit is een voorbijgaand syndroom,
waarbij de oorspronkelijke (in)slaapproblemen, waarvoor men ooit met het middel was begonnen, in verhevigde mate terugkeren. Tolerantie
tenslotte betekent dat je steeds meer - ofwel steeds zwaardere doses - moet gaan gebruiken om hetzelfde effect te kunnen bereiken. Hoe
langer je de middelen gebruikt, hoe groter de kans op en hoe heviger van de bovenstaande verschijnselen.
Ook voor afkicken hebben medici natuurlijk een prachtig verhullend woord uitgevonden. In hun medisch wereldbeeld het dat uitsluipen.
Handboek PDD-NOS Column: januari 2005
Volgens het Farmacotherapeutisch Kompas zouden benzodiazepenen bij slaapstoornissen niet langer dan drie weken moeten worden
voorgeschreven. Langer gebruik lijdt al onherroepelijk tot een verslaving. Tegenwoordig lijkt terughoudendheid met het voorschrijven
van slaapmiddelen al gewoon geworden. Toch? Maar de schijn bedriegt ook hier.
Zeker in het verleden heeft het gemakzuchtig voorschrijven van benzodiazepenen geleid tot een grote chronische groep gebruikers, wat
natuurlijk ook al zo'n mooi versluierd woord voor verslaafden is. Dat die verslaving vaak levenslang duurt is te zien aan het grote
aantal ouderen, dat al decennialang trouw iedere avond 'hun' pilletje moet innemen om te kunnen slapen. Terwijl het trouwens allang
bekend is dat, als je ouder wordt, je slaappatronen gaan veranderen. Ouderen worden 's nachts wat vaker wakker (meer gefragmenteerde
slaap, lagere wekdrempel), slapen 's nachts korter omdat ze overdag minder actief zijn, en dutten meer gedurende de dag. Eigenlijk
hebben ze dus gewoon minder slaap nodig en zorgen slaapmiddelen voor een onnatuurlijk slaappatroon.
De nadelen van stoppen zijn voor ouderen kennelijk vele malen groter dan de nadelen van blijven slikken. Ouderen, die benzodiazepenen
gebruiken, werken vaak niet meer en nemen nog maar nauwelijks deel aan het verkeer. Ze zijn blijkbaar al door hun huisarts afgeschreven
en leven als gevolg van de lange werkingsduur van die middelen ook overdag in een bijna permanente staat van verdoving. Ouderen lopen
onder invloed van de spierverslappende werking van die slaapmiddelen ook nog eens een groter risico om te vallen, waarbij de gevolgen
op oudere leeftijd ernstiger kunnen zijn. Brozere botten leiden immers na valpartijen tot kostbare operaties voor kunstheupen en kunstknieën.
Je ziet: het is niet voor niets dat de benzodiazepenen in de Opiumwet zijn opgenomen. Vreemd is het natuurlijk wel dat een gebruiker
van hash en wiet daadkrachtig door de politie wordt opgepakt als zijn gebruik tot problemen leidt, maar dat ouderen met dezelfde
problemen gewoonlijk door een begripvol glimlachende politie-agent wordt thuisgebracht. Kennelijk is het toch niet de overlast, maar
toch het middel het criterium om als overheid actief te gaan optreden.
Een actief beleid om de aan benzodiazepenen verslaafde gebruikers af te laten kicken zou een miljardenbedrag aan bezuinigingen
opleveren. Het zijn namelijk de in ons land meest voorgeschreven medicijnen. En het blijven voorschrijven van medicijnen tegen een
niet bestaande ziekte is eigenlijk het meest misdadige van dit hele verhaal.
