ADHD is tegenwoordig de diagnose die ouders van wat drukke kinderen tegenwoordig het vaakst te horen krijgen. Tegelijkertijd
stijgt het aantal uitgeschreven recepten voor de 'behandeling' van ADHD explosief. Gingen er in 2009 bijna 900.000 doosjes
Ritalin, Concerta en andere medicijnen voor ADHD over de toonban, in 2010 zijn de cijfers al gestegen tot 1,1 miljoen. En
het einde van die stijging lijkt nog steeds niet in zicht. Wat is de reden van deze opmerkelijke toename van de diagnose
ADHD? Laura Batstra, psycholoog, weet het wel en schreef er een boek over.
Het allerbelangrijkste wat Batstra duidelijk probeert te maken is dat de DSM-IV slechts etiketjes plakt op gedrag. Het is dus
niet zo dat de diagnose ADHD direct een stoornis betekent, maar slechts een voor statistische doeleinden bedoelde groep
gedragingen in een hokje stopt. Dat hokje heeft de naam ADHD gekregen. Er wordt in het geheel niet gekeken wat de oorzaak van
dat gedrag is. Een onrustige opvoeding, te vaak te laat naar bed, lage sociale status of gebroken gezin kunnen al snel voor
onrustig gedrag zorgen dat tegenwoordig veel te snel een diagnose van ADHD oplevert.
In 2008 verscheen het boek 'De Depressie-epidemie' van hoogleraar Trudy Dehue en daarin beschreef ze de werkwijze van de
farmaceutische industrie, die voortdurend probeerde de diagnose van depressie op te rekken. Als er steeds meer mensen binnen de
diagnose van depressie passen, worden er steeds meer pillen verkocht. Dat werkt zo extreem dat de farmaceutische industrie zelfs
heeft laten onderzoeken of mensen met een depressie ook vaker last van hun rug hebben en dus is het hebben van rugpijn een
symptoom van depressie aan het worden. Ook de Belgische apotheker Fernand Haesbrouck is al jaren met een persoonlijke kruistocht
bezig om het ongebreideld voorschrijven van potentieel levensgevaarlijke medicijnen als Ritalin in te dammen.
Laura Batstra schreef het boek
'Hoe voorkom je ADHD ? Door de diagnose niet te stellen' en ziet bij ADHD dezelfde kenmerken als
Trudy Dehue zag bij depressie. Farmaceutische bedrijven betalen wetenschappers om onderzoek te verrichten naar de effecten van
medicijnen. Zoveel geld wordt betaald dat de onafhankelijkheid behoorlijk in het geding is. De bedrijven 'kopen' in wezen
positieve onderzoeksresultaten, waarin de negatieve aspecten vaak wat onder het kleed worden geveegd.
In 2013 moet de nieuwe DSM-5 worden gepubliceerd en daarin wordt ADHD uiteraard ook genoemd. Voor Batstra is het weinig
vertrouwenwekkend dat meer dan driekwart van de taakgroepleden financiële banden heeft of heeft gehad met de farmaceutische
industrie. De gevolgen zijn ondertussen al duidelijk aan het worden want de DSM-5 rekt de grenzen weer verder op. En kinderen
en volwassen zullen nog sneller aan de diagnostische criteria voor ADHD voldoen. Er worden waarschijnlijk vier gedragscriteria
toegevoegd voor impulsiviteit. Voor een diagnose van het hyperactieve/impulsieve subtype hoeft een kind straks nog maar aan
zes van de dertien criteria te voldoen (47 procent) in plaats van zes van de negen nu (67 procent).
Handboek PDD-NOS Column: juli 2012
Voortaan zullen kinderen, die zich - zoals alle kinderen - aan het begin van de puberteit wat impulsiever gaan gedragen een
grotere kans hebben om de diagnose ADHD te ontvangen. Dus iets wat normaal gedrag is wordt straks als abnormaal gezien en kan
met een pilletje genezen worden.
Maar of een pilletje als Ritalin geneest is zelfs maar de vraag want uit onderzoek is gebleken dat medicatie slechts op korte
termijn de kerngedragingen van ADHD vermindert, maar het sociale functioneren verbetert juist niet. Ook leiden medicijnen tegen
ADHD niet tot verbeterde prestaties op school en niet tot een verminderde neiging tot verslaving. Bovendien is niet bekend wat
de gevolgen van het slikken van ADHD-medicatie op de langere termijn is en wordt gedachteloos over de risico's (zoals een
verhoogde kans op hartfalen) van die medicijnen heengestapt.
Laura Batstra pleit voor een veilige balans met een getrapte aanpak.
Stap 1 is 'inventariseren', waarbij vastgesteld dient te worden hoe groot de problematiek is. Te groot betekent direct door
naar 'Stap 6'.
Stap 2 is 'Normaliseren', waarbij een hulpverlener de situatie normaliseert en probeert te achterhalen wat de oorzaak van het
gedrag van het kind is.
Stap 3 is 'Even aanzien'. Gedurende een afgesproken periode van, zeg, drie maanden neemt de hulpverlener regelmatig contact op
met het gezin om te horen of de problemen verergeren of afnemen. Soms is ADHD-achtig gedrag namelijk een tijdelijke fase in
de ontwikkeling van een kind.
Stap 4 is 'Minimale interventie'. Daarbij kan gedacht worden aan het lezen van een zelfhulpboek of internettherapie. Daar bij
worden de problemen aangepakt en wordt nog niet gesproken over de behandeling van ADHD.
Stap 5 levert pas de gedragtherapeutische technieken op. Denk hierbij aan een oudercursus of gedragstraining, waarbij de juiste
vaardigheden worden aangereikt om het lastige gedrag te beheersen.
Stap 6 is het doorverwijzen naar de tweede lijn voor een intensievere diagnostiek en behandeling.
Laura Batstra is beslist niet tegen het inzetten van medicijnen bij ernstige gedragsproblematiek, maar is wel een fel
tegenstander van het veel te snel (en dus vaak onjuist) diagnosticeren van drukke kinderen. Dat minder diagnosticeren en het
minder voorschrijven van nauwelijks werkzame medicijnen ook nog eens een financieel voordeel oplevert is een onverwachte bonus.
Het spreekt vanzelf dat het boek 'Hoe voorkom je ADHD ? Door de diagnose niet te stellen' felle reacties opleverde bij de
'belanghebbenden'. Daaruit blijkt wel dat ze een gevoelige snaar geraakt heeft. Het is een boek dat je gelezen moet hebben.
