De Diagnostic and Statistical Manual of Mental Disorders (DSM) is letterlijk de bijbel van psychologen. Ze geloven vrijwel alles wat in dat handboek
beschreven staat. In tegenstelling tot de bijbel evolueert de inhoud van de DSM en wordt iedere uitgave aangepast aan de laatste stand van de wetenschap.
Met de komst van de DSM 5 in 2013 besloten de samenstellers dat al die ontwikkelingsstoornissen gegroepeerd zouden moeten worden in Autisme Spectrum
Disorder (ASD). Die diagnose is dus veelomvattend geworden en bevat dus de hele glijdende schaal (het continuüm). De meest ernstige gevallen en de
twijfelgevallen werden letterlijk op een hoop gegooid.
Dat is achteraf een verkeerde keus geweest, omdat vele subtypes van autisme nu officieel niet meer bestaan en nieuwe ook nauwelijks onderzocht zullen worden.
Laten we eens kijken naar een aandoening die men Pathological Demand Avoidance (PDA) heeft genoemd. Bij deze aandoening weigert een patiënt te doen wat
hem gevraagd wordt, zelfs als het gaat om een activiteit die hij normaal leuk zou vinden. Het is dus een soort dwangstoornis die perfect gepast zou hebben
binnen de criteria van PDD-NOS, maar nu is slechts Autisme Spectrum Disorder de enige diagnose die gesteld kan worden. Reken er maar niet op dat de
samenstellers van de DSM 5 op hun besluit terug zullen komen.
En dus zitten ouders met een probleem. Omdat het probleem niet erkend wordt, wordt er ook niet of nauwelijks onderzoek naar gedaan. Er bestaan dus ook
geen vastgestelde diagnostische criteria waar iedereen het over eens is en die behandelaars kunnen toepassen.
Men denkt dat de onderliggende oorzaak iets met angst te maken heeft. Die angst kan dan wel eens het gevolg zijn van de soms hoge verwachtingen die
ouders van hun kinderen hebben. Dat zorgt op zijn beurt voor een gevoel dat die kinderen niet meer de controle hebben over een situatie of hun omgeving.
Dat gevoel triggert een
fight, flight, freeze of
fawn reactie.
Die laatste is een onmiddellijke poging om de ander te behagen ('te pleasen') om ieder (mogelijk) conflict te vermijden.
Maar denk niet dat het bovenstaande uitgelegd moet worden als 'het is dus de schuld van de veeleisende ouders'.
Handboek PDD-NOS Column: april 2021
Eenvoudige 'eisen' als 'doe je sokken even aan' of 'kom je aan tafel' zorgen al voor een uitbarsting die je ook als paniek zou kunnen omschrijven.
Bij Pathological Demand Avoidance ervaren kinderen een eenvoudig verzoek al als een gevaar, worden overweldigd door het minste of geringste waardoor
de negatieve reacties optreden.
De Britse professor Elizabeth Ann Newson (1929-2014) heeft veel onderzoek gedaan bij autistische kinderen en zij kwam tijdens haar werk af en toe
kinderen tegen die niet wilden meewerken aan opdrachten, zelfs als dat in hun eigen belang was. Die kinderen vermeden in extreme mate de eisen en
verwachtingen van iedere dag. In 1980 formuleerde Newton een aantal criteria voor deze aandoening.
[-] Passief gedrag in het eerste jaar, waarbij normale eisen en mijlpalen niet worden behaald;
[-] Later, vermijden van vragen, paniekaanvallen als ouders blijven 'zeuren';
[-] Oppervlakkig gezien sociaal genoeg, maar gebrek aan een gevoel van 'sociale identiteit';
[-] Stemmingswisselingen en impulsief gedrag;
[-] Speelt gemakkelijk een rol en is goed in 'doen alsof';
[-] Taalachterstanden, mogelijk het gevolg van de passiviteit. Deze kan echter snel worden ingehaald;
[-] Obsessief gedrag;
[-] Neurologische symptomen (onhandigheid, vergelijkbaar met ASD).
Sommigen geloven dat Pathological Demand Avoidance (PDA) een specifieke vorm van
ODD (Oppositional Defiant Disorder) kan zijn, maar dat lijkt mij niet het geval te zijn. ODD wordt namelijk gekenmerkt door twee verschillende problemen.
Dit zijn agressiviteit en de neiging om anderen opzettelijk lastig te vallen, te treiteren en te irriteren. PDA heeft niets te maken met 'de ander'.
Het gedrag van PDA ontstaat immers doordat de patiënt reageert op de eisen van 'de ander'.
We hebben dus wel een aantal symptomen, maar nog geen syndroom[1]. Wat duidelijk is, is dat nog veel onderzoek plaats zal moeten vinden om oorzaak en gevolg
van Pathological Demand Avoidance (PDA) te kunnen identificeren.
Een Nederlandstalige folder over PDA kan
hier (pdf) worden gedownload.
[1] Green et al: Pathological Demand Avoidance: symptoms but not a syndrome in Lancet Child & Adolescent Health - 2018
