Alexithymie ('geen woorden voor emoties') is een persoonlijkheidskenmerk die wordt gekenmerkt door het subklinische onvermogen
om emoties van jezelf of die van anderen te identificeren en te beschrijven. Het belangrijkste kenmerk van alexithymie is een
duidelijke disfunctie in emotioneel bewustzijn, sociale gehechtheid en interpersoonlijke relaties. Bovendien kunnen mensen met
een hoge mate van alexithymie moeite hebben met het onderscheiden en waarderen van de emoties van anderen, wat zou kunnen leiden
tot niet-empathische en ineffectieve emotionele reacties[1].
Zoals zo veel persoonlijkheidskenmerken varieert ook alexithymie nogal in ernst. Hoge niveaus van alexithymie komen voor bij
ongeveer 10% van de bevolking en kunnen voorkomen bij een aantal psychiatrische aandoeningen en bij iedere ontwikkelingsstoornis[2].
Indien problemen om emoties te herkennen en erover te praten zich op subklinische niveaus voordoet bij mannen, die voldoen aan
de westerse culturele noties van mannelijkheid (zoals denken dat verdriet een vrouwelijke emotie is), wordt dit door sommige
onderzoekers 'normatieve mannelijke alexithymie' genoemd[3]. Zowel alexithymie zelf als de associatie met traditioneel mannelijke
normen zijn echter consistent voor alle geslachten.
Mensen verschillen dus enorm in hun vermogen om de emoties die ze elke dag voelen te identificeren en te beschrijven. Hoewel de
meeste mensen eenvoudig kunnen (in)voelen wanneer ze blij, verdrietig, boos of bang zijn, hebben anderen grote moeite om hun
emotionele toestand te begrijpen of deze aan anderen te beschrijven.
Naast problemen met het identificeren en beschrijven van gevoelens, concentreren mensen met hoge mate van alexithymie hun
gedachten liever op dingen die ze daadwerkelijk kunnen zien of aanraken, in plaats van zich op hun eigen of andermans emotionele
ervaringen te richten. Dat is een cognitieve manier van denken die 'extern georienteerd denken' wordt genoemd.
Veel mensen met autisme of een daaraan gerelateerde stoornis, kennen alexithymie, zelfs als ze de term nog nooit hebben gehoord.
Studies schatten dat bijna de helft van de autistische volwassenen de klinische grenswaarden voor 'hoge alexithymie' overschrijdt,
vergeleken met slechts 5 tot 10 procent van de algemene bevolking. Onder autistische mensen voorspellen hogere niveaus van
alexithymie meer sociale communicatieproblemen, evenals geestelijke gezondheidsproblemen, zoals (existentiele) angst.
Handboek PDD-NOS Column: september 2021
Bovendien suggereert onderzoek dat bepaalde kenmerken, die gewoonlijk worden geassocieerd met autisme (zoals verschillen in
empathie en moeite met het herkennen van emotionele gezichtsuitdrukkingen), mogelijk het gevolg zijn van alexithymie in plaats
van autisme zelf. Of andersom natuurlijk, want niemand weet nog of alexithymie misschien een nog onbekend symptoom is van autisme.
Ondanks de groeiende belangstelling voor alexithymie bij autisme is er nog maar weinig onderzoek gedaan naar het verband of de
overeenkomsten. Ook van de instrumenten, die gewoonlijk gebruikt worden om alexithymie te meten weet men niet of ze wel betrouwbare
scores opleveren bij mensen met autisme. Zelfs van de meest populaire maatstaf, de 20-item
Toronto Alexithymia Scale (TAS-20), die
routinematig wordt gebruikt, hebben psychologen geen enkel idee of ze wel hetzelfde meten bij mensen met en zonder autisme.
Om deze leemte op te vullen, werd een eerste grootschalige validatiestudie van de TAS-20 uitgevoerd bij een steekproef van autistische
volwassenen[4]. Men ontdekte dat veel van de vragen slechte indicatoren waren voor alexithymie bij autistische volwassenen, wat
de onderzoekers ertoe bracht een nieuwe scoremethode te ontwikkelen, de
general alexithymia factor score of GAFS-8.
Maar de GAFS-8-score is gebaseerd op acht van de TAS-20-vragen die goed lijken te werken voor zowel autistische als niet-autistische
personen. Het onderzoek zet ook vraagtekens bij de mate waarin alexithymie verband houdt met bepaalde psychische problemen bij mensen
in het autismespectrum.
[1] FeldmanHall et al: Alexithymia decreases altruism in real social decisions in Cortex (2013)
[2] Taylor et al: Disorders of Affect Regulation: Alexithymia in Medical and Psychiatric Illness (1999)
[3] Karakis et al: Is Normative Male Alexithymia Associated with Relationship Satisfaction, Fear of Intimacy and Communication Quality
Among Men in Relationships? in Journal of Men's Studies (2012)
[4] Williams, Gotham: Improving the measurement of alexithymia in autistic adults: a psychometric investigation of the 20-item Toronto
Alexithymia Scale and generation of a general alexithymia factor score using item response theory in Molecular Autism (2021).
Zie hier.
