Voordat de DSM-5 gepubliceerd werd, bestonden er een aantal onderverdelingen van autisme, waaronder PDD-NOS. Dat was handig. Toen PDD-NOS namelijk een op zichzelf staande diagnose was, was het een diagnose die artsen en psychologen nuttig vonden wanneer de autistische symptomen van een kind atypisch waren of wanneer een kind niet aan alle criteria voor autisme voldeed. Ouders waren terecht bang dat het schrappen van de (mogelijke) diagnose van PDD-NOS ertoe zou leiden dat bepaalde kinderen door de mazen van het net zouden glippen.
Als ouders van een kind met PDD-NOS kon je nog tegen leerkrachten zeggen dat het een milde vorm van autisme was. Daardoor werd duidelijk dat je kind weliswaar enige problemen had op het gebied van socialisatie, communicatie en stereotiep gedrag, maar dat het niet zo erg was als
full-blown autisme. Het was ook een soort geruststelling.
De reden waarom de American Psychological Association (APA) de diagnose PDD-NOS naar de prullenbak verwees was het gevolg van het oorspronkelijke doel van de DSM (Diagnostic and Statistical Manual for Mental Disorders): het vereenvoudigen van de vergoedingen van Amerikaanse verzekeringsmaatschappijen. Een kind met autisme krijgt een code (F84.0) en dan weet een ziektekostenverzekering welk probleem het kind heeft en welke kosten verwacht kunnen worden. Dat de DSM nu een bijbel voor psychologen is geworden om diagnoses te stellen is een onbedoeld effect.
Hoewel het lijkt alsof de DSM-5 een heleboel termen heeft geschrapt, is er ook een nieuwe diagnostische categorie toegevoegd: Social Pragmatic Communication Disorder (SPCD of SCD). Deze stoornis wordt gekenmerkt door aanhoudende problemen met verbale en non-verbale communicatie die niet kunnen worden verklaard door een laag cognitief vermogen.
Symptomen van een Social Pragmatic Communication Disorder zijn onder andere moeite met het verwerven en gebruiken van gesproken en geschreven taal, evenals problemen met ongepaste reacties in gesprekken. De stoornis beperkt effectieve communicatie, sociale relaties, academische prestaties of beroepsmatige prestaties.
Symptomen moeten aanwezig zijn in de vroege kindertijd, zelfs als ze pas later worden herkend wanneer de spraak-, taal- of communicatievereisten de vaardigheden overstijgen.
Handboek PDD-NOS Column: november 2024
Als specifieke kenmerken van de stoornis worden genoemd:
- Tekortkomingen in taal die wordt gebruikt voor sociale doeleinden
- Moeite met het op de juiste manier afstemmen van communicatie op een specifieke sociale situatie of context
- Moeite met 'heen-en-weer-gesprekken'
- Moeilijk begrijpen van grappen, idiomen en metaforen (niet-letterlijke aspecten van taal)
- Uitdagingen en moeilijkheden bij het relateren en integreren van taal met non-verbale communicatie
Deze nieuwe categorie kan relevant zijn voor ouders die zich zorgen maken over 'borderline autisme' ofwel de vroegere PDD-NOS. SPCD en autisme vereisen beide tekortkomingen in sociale communicatievaardigheden, maar mensen met de diagnose SCD zouden niet aan de andere criteria voor autisme moeten voldoen: beperkte interesses, repetitief gedrag, vasthouden aan hetzelfde en sensorische beperkingen.
Toen PDD-NOS een op zichzelf staande diagnose was, was het de diagnose die artsen en psychologen nuttig vonden wanneer de autistische symptomen van een kind atypisch waren of wanneer een kind niet aan alle criteria voor autisme voldeed.
Een onderzoek naar Social Pragmatic Communication Disorder, besprak enkele interessante punten over de geldigheid van SPCD als een afzonderlijk syndroom naast autisme[1].
Het onderzoek vond geen bewijs dat SPCD kwalitatief verschilt van autisme. In de conclusie van het onderzoek wordt gezegd dat SPCD op de grensgebieden van autisme ligt. Het kan daarom nuttig zijn om individuen met autistische trekjes die onder de drempel van autisme vallen, te diagnosticeren en te beschrijven.
[We did not find evidence that SPCD is qualitatively distinct from ASD. Rather, it appears to lie on the borderlands of the autism spectrum, describing those with autistic traits that fall just below the threshold for an ASD diagnosis].
Voor ouders die ondersteuning nodig hebben voor hun kind met symptomen die onvoldoende zijn voor een diagnose van autisme, kan een diagnose van SPCD het antwoord zijn. Vooral als de symptomen of tekortkomingen van het kind allemaal in de sociale context liggen, zonder repetitief gedrag en beperkte interesses.
[1] Mandy et al: Evaluating social (pragmatic) communication disorder in Journal of Child Psychology and Psychiatry : 2017
