Neurodivergent is een niet-medische term die mensen beschrijft wiens hersenen zich om wat voor reden dan ook anders ontwikkelen of werken dan die van 'normale' mensen. Dit betekent dat de persoon andere sterke of zwakke punten heeft dan mensen wiens hersenen zich normaler ontwikkelen of werken. Hoewel sommige mensen, die neurodivergent zijn, medische aandoeningen hebben, wordt deze term ook gebruikt ook bij mensen waarbij een medische aandoening of diagnose niet is vastgesteld.
Neurodivergent is (nog) geen algemeen aanvaarde psychologische, psychiatrische of medische term. Het is een manier om mensen te beschrijven met andere woorden dan 'normaal' en 'abnormaal'. Dat is belangrijk omdat er geen eenduidige definitie is van wat 'normaal' is voor de werking van het menselijk brein.
Het woord voor mensen, die niet neurodivergent zijn, is 'neurotypisch'. Dat betekent dat hun sterke en zwakke punten niet het gevolg zijn van enig verschil in de werking van hun hersenen.
De term 'neurodivergent' is afgeleid van de verwante term 'neurodiversiteit'. Judy Singer, een Australische socioloog, bedacht het woord 'neurodiversiteit' in 1998 om te erkennen dat ieders brein zich op een unieke manier ontwikkelt[1]. Later mopperde ze echter dat ze het alleen over kinderen met het Syndroom van Asperger had, maar toen was het al te laat[2]. De term 'neurodivergent' ging een eigen leven leiden.
Voor de meeste gebieden van de moderne geneeskunde is het cruciaal om te definiëren wat normaal is. In veel gevallen bepalen zorgverleners de gezondheid van een persoon op basis van de ja-of-nee-vraag: "Is dit normaal?" Afhankelijk van het antwoord is een persoon ziek of gezond op basis van symptomen die hij of zij wel of niet heeft of dingen die hij of zij wel of niet kan doen.
Iedereen snapt dat het veranderen van een benaming het achterliggende probleem niet verandert. We kennen bijvoorbeeld de voortdurende aanpassingen van de terminologie van gastarbeider die eerst veranderde naar arbeidsmigrant en later tot allochtoon. Intussen zijn de meeste overheidsinstellingen en media gestopt met het gebruik van het woord 'allochtoon' en is het begrip 'persoon met migratieachtergrond' verzonnen.
Handboek PDD-NOS Column: februari 2025
Personen met een niet-westerse migratieachtergrond komen uit andere landen dan die in Europa, maar niet uit voormaling Nederlands Indie en Japan. Toch beschrijven al deze termen dezelfde groep mensen.
Het probleem is dus van sociologisch of psychologische aard: niemand vindt het leuk om een kind te hebben dat 'afwijkend', 'niet normaal' of 'iemand met een ontwikkelingsstoornis' genoemd wordt. Maar een nieuwe term als 'neurodivergent' verhult of verzacht het probleem wellicht, maar lost het natuurlijk niet op. Het probleem blijft bestaan.
Sommige mensen verzetten zich tegen het idee van neurodiversiteit, omdat het over verschillen gaat in plaats van over tekorten. Velen die dat standpunt innemen, zeggen dat ze ertegen zijn omdat sommige neurodivergenten echte medische aandoeningen hebben die behandeling nodig hebben, terwijl anderen zich 'gewoon' wat apart gedragen.
Uit onderzoek blijkt echter dat het kennen van het idee van neurodiversiteit niet betekent dat neurodivergenten negeren of ontkennen dat ze problemen hebben. In plaats daarvan laat het onderzoek zien dat mensen die weten over het idee van neurodivergent zijn, die kennis gebruiken om zich aan te passen en hen te helpen slagen in deze voortdurend veranderende wereld.
Onderzoek toont namelijk aan dat woorden en taal die verband houden met neurodiversiteit een verschil maken in hoe mensen leven. Mensen, die neurodivergent zijn, ontdekken dat dit slechts betekent dat ze anders zijn dan hun medemens.
Zoals ik vaak ietwat retorisch vraag: Wie wil er nu een grijze muis zijn? Het is toch veel leuker om een gele muis met pimpelpaarse stippen te zijn of eentje met glow-in-the-dark sterren om zijn donkerblauwe vacht?
De nieuwe termen 'neurodiversiteit', 'neurotypisch' en 'neurodivergent' zijn daarom slechts oude wijn in nieuwe zakken.
[1] Singer: Why can't you be normal for once in your life? From a problem with no name to a new category of disability – 1999
[2] Lutz: An Interview with Neurodiversity Originator Judy Singer in Psychology Today - 2023
