Ouderen met ADHD lopen een groter risico op leeftijdsgebonden dementie, zoals de ziekte van Alzheimer. Een internationaal team van neurowetenschappers heeft een mogelijke verklaring hiervoor gevonden.
Het team ontdekte dat ijzer op een vergelijkbare manier is verdeeld in de hersenen van mensen met beide aandoeningen, wat kan helpen bij het verklaren van het verband.
Er zijn sterke aanwijzingen dat, naarmate de menselijke hersenen ouder worden, ze voortdurend ijzer ophopen, zowel in de neocortex (die ongeveer 90 procent van onze hersenschors uitmaakt) als in het hersendeel dat zich onder de cortex bevindt, waaronder de hippocampus, de kleine hersenen, de amygdala en de basale ganglia.
Een teveel aan ijzer in bepaalde hersengebieden wordt vaak waargenomen bij neurodegeneratieve aandoeningen en wordt geassocieerd met verhoogde oxidatieve stress die neuronale degeneratie bevordert.
Wanneer het ijzergehalte in deze gebieden toeneemt, nemen de cognitieve prestaties af. Uit een flink aantal studies is gebleken dat mensen met neurodegeneratieve aandoeningen, zoals de ziekte van Huntington, de ziekte van Parkinson en de ziekte van Alzheimer, opvallend hoge ijzergehaltes in de hersenen hebben, wat dankzij de magnetische eigenschappen vrij gemakkelijk kan worden gedetecteerd met MRI-scanners.
Bij dit onderzoek gebruikten de wetenschappers deze techniek om de ijzervoorraad in de hersenen van 32 volwassenen met ADHD en 29 anderen zonder die aandoening in kaart te brengen.
Het team nam ook bloedmonsters af om de niveaus van neurofilament light chain protein (NfL) te meten. Dit is een eiwit dat vrijkomt wanneer axonen in de hersenen beschadigd raken of degenereren. Bij hoge niveaus in het bloed wijst NfL op schade aan de neuronale axonen die informatie naar aangrenzende zenuwen transporteren. Dit is een potentiële biomarker voor dementie.
Ten slotte beantwoordden de deelnemers aan het onderzoek vragen over ADHD-symptomen en leefstijlfactoren.
Ieder facet van deze kleine studie was ontworpen om patronen te ontdekken die een ADHD-brein kunnen onderscheiden aan de hand van het ijzergehalte. Tevens probeerde men een verband te vinden tussen neuronale axonschade, die duidt op neurodegenerative, en ADHD.
Handboek PDD-NOS Column: mei 2025
De gegevens van de MRI-scans suggereren dat dit geen doodlopende weg is. Deelnemers met ADHD hadden een specifieke ijzerverdeling in de hersenen, met bijzonder verhoogde niveaus in de precentrale cortex en een aantal andere gebieden. De verdeling van het ijzer in de hersenen van deelnemers met ADHD verschilde voldoende van dat van de niet-ADHD-groep om als significant te worden beschouwd. De onderzoekers vonden ook een significant verband tussen verhoogde ijzerniveaus in de precentrale cortex van ADHD-deelnemers en NfL-niveaus in hun bloed. Dit zou kunnen betekenen dat een ophoping van ijzerafzettingen in de hersenen een communicatiestoornis veroorzaakt in de hersenen.
Van de ADHD-deelnemers slikten er 19 regelmatig medicatie voor de aandoening, methylfenidaat (Ritalin) of dexamfetamine.
Sommige wetenschappers vermoeden echter dat langdurig slikken van psychostimulerende medicijnen tegen (de gevolgen van) ADHD misschien zelfs de oorzaak zou kunnen zijn van het verband tussen ADHD en dementie, omdat bekend is dat recreatief gebruik van stimulerende middelen, zoals MDMA en cocaine, invloed heeft op de ijzerniveaus in de hersenen. Andere studies suggereren dat ADHD-medicatie juist het ijzergehalte in de hersenen bij mensen met ADHD kan normaliseren, maar de langetermijneffecten blijven onduidelijk.
Helaas is deze specifieke studie te klein (en niet opgezet) om ons te vertellen of ADHD-medicatie actief betrokken is bij deze verwarrende associaties.
Desondanks hoopt men dat de bevindingen zullen leiden tot gerichte plannen ter vermindering van het risico op dementie voor mensen die later in hun leven met ADHD worden gediagnosticeerd.
Dit is vooral belangrijk omdat er een bekende correlatie bestaat tussen levensstijl en veranderde ijzerniveaus in de hersenen.
Om dit te bereiken, is aanvullend onderzoek nodig om te bepalen of een verlaging van de ijzerniveaus in de hersenen een mogelijke behandelmethode is om dementie op gevorderde leeftijd te voorkomen bij mensen met ADHD, zo stellen de onderzoekers.
[1] Berberat et al: Brain iron load and neuroaxonal vulnerability in adult attention-deficit hyperactivity disorder in Psychiatry and Clinical Neurosciences : 2024
